Uitgerekend tijdens het weekend waarin de Amerikaanse president Trump bilaterale handelsverdragen heilig verklaarde, sloten elf landen zonder de Verenigde Staten een principeakkoord over een nieuwe vrijhandelszone.
De deelnemers aan het Trans Pacific Partnership, waaronder economische grootmachten als Japan en Canada, spraken af hun importtarieven op industriële en agrarische producten te verlagen en hun markten verder te openen voor elkaars bedrijven.
Aanjager
Ironisch genoeg waren de Verenigde Staten ooit de grote aanjager van TPP. Oud-president Obama wilde met een vrijhandelszone gecentreerd in Azië een dam opwerpen voor de uitdijende Chinese invloedsfeer. Het idee was de TPP-eisen op het gebied van transparantie, milieu en arbeidsnormen zo hoog op te schroeven dat China niet zou kunnen deelnemen. Zou het verdrag goed werken en de deelnemers veel voordeel brengen, dan zouden de Chinese leiders zich wel bedenken en zich aansluiten. Dat zou en passant de leidende rol van de VS in de Aziatische regio bevestigen.
Dat was buiten president Trump gerekend, die niks van multilaterale vrijhandelsverdragen moet hebben. Het schrappen van het TPP was een van zijn eerste daden na zijn inauguratie. 'We willen weer producten gaan maken in plaats van ze importeren', zei Trump destijds. 'Dit is fantastisch voor de Amerikaanse arbeider.'
De afgelopen maanden ontpopte Japan zich als de grote aanjager van het vrijhandelsakkoord. Premier Shinzo Abe noemde de overgebleven landen Ocean's Eleven - naar de bekende film.
Lichtere versie
Het nieuwe akkoord, omgedoopt tot Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP), is een lichtere versie van TPP. Elf voorstellen over het beschermen van intellectueel eigendom zijn geschrapt. Met name de VS hadden op dat punt hoge eisen gesteld. Sommige arbeidsnormen - die volgens critici al niet ver genoeg gingen - zijn naar beneden bijgesteld.
De deal werd gesloten in de marge van het Asian Pacific Economic Council, waar president Trump ook aanwezig was. Hij sprak daar nog eens zijn afschuw uit over multilaterale verdragen, 'die onze handen binden, onze soevereiniteit inleveren en handhaving praktisch onmogelijk maken'.
Ondertussen onderhandelden de elf TPP-landen over de laatste verdragsregels. Dat bleef lang spannend wegens onvrede bij Canada. Premier Justin Trudeau bleef vrijdag demonstratief weg bij een vergadering om druk te zetten op de onderhandelingen. Volgens de Canadese delegatie ging het om een 'planningsfout'.
Principeakkoord
Zaterdag zei Trudeau dat er ondanks het principeakkoord 'nog belangrijk werk te verzetten is'. Zo willen de Canadezen dat hun bedrijven in de auto-industrie meer exportmogelijkheden krijgen dan nu voorzien is.
De definitieve versie van CPTPP wordt begin volgend jaar verwacht. Het gaat in werking zodra zes landen geratificeerd hebben. De bedoeling is dat andere landen op termijn zullen aanhaken. Onder meer Indonesië en Zuid-Korea lijken daar voor te voelen. Ook de VS blijven welkom; in het verdrag is een clausule opgenomen dat sommige nu geschrapte regels bij deelname van de VS weer van kracht worden.
Ook zonder de VS is CPTPP volgens experts een aanzienlijke tegenmacht voor China's economische expansiedrift. Samen zijn de elf landen goed voor eenzesde van de wereldwijde handel. Hoogleraar internationale financiën Peter Petri van de Amerikaanse Brandeis University zei in The Wall Street Journal dat de vrijhandelszone jaarlijks in totaal 135 miljard euro aan extra inkomsten kan genereren. 'Daarnaast hebben de TPP-landen een goede onderhandelingspositie ten opzichte van China en de VS.'