SPANJE - De Spaanse premier Mariano Rajoy stelt met het ingrijpen van de politie tijdens het Catalaanse referendum slechts de wet te hebben uitgevoerd. De volksraadpleging was volgens de rechter illegaal. Bijna 850 mensen raakten gewond. Volgens de premier zijn de Catalaanse kiezers misleid, omdat er zondag niets te kiezen viel, stelt hij.
Rajoy beklemtoonde in een verklaring wel dat hij wil dat de harmonie in het land snel wordt hersteld. Hij gaat de komende dagen met alle partijen om de tafel zitten om te overleggen over de ontstane situatie. In de Catalaanse hoofdstad Barcelona raakten zondag zeker 844 mensen gewond tijdens botsingen tussen betogers en de Spaanse oproerpolitie in verband met het omstreden referendum voor onafhankelijkheid van Catalonië.
Miljoenen Catalanen konden zondag stemmen over afscheiding van Spanje. In dorpen en steden vormden zich lange rijen buiten gebouwen die dienst deden als stembureau. Ook na sluitingstijd mochten de nog wachtenden hun stembriefje inleveren. Hoe en waar de telling gebeurt, is onduidelijk. Het zal nog wel even duren voordat de uitslag en de opkomst bekend is.
De verwachting is dat het ja-kamp wint. De Catalaanse premier Carles Puigdemont gaat daarvan uit. Hij claimde de overwinning al indirect door in een tv-toespraak te zeggen dat conform de wens van de bevolking de deur naar een onafhankelijke republiek Catalonië open staat. Het parlement kan daarmee volgens hem in de loop van de week aan de slag.
Het referendum wordt tegengewerkt door de rechterlijke macht en de Spaanse regering omdat het in strijd met de grondwet is. Tegenstanders van de afscheiding van Spanje boycotten naar verwachting deze omstreden stembusgang net zoals een soortgelijk referendum in 2014.
Schermutselingen
De schermutselingen ontstonden nadat de Spaanse nationale politie samen met de paramilitaire Guardia Civil begonnen waren met het in beslag nemen van stembussen en stembiljetten, waarvoor de Spaanse regering opdracht had gegeven.
Ook viel de politie een stemlokaal in Girona binnen, waar Puigdemont van plan was te gaan stemmen. Desondanks slaagde Puigdemont erin zijn stem ergens anders uit te brengen, aldus de Catalaanse regering.
Niet overal in Catalonië probeerde de politie mensen te verhinderen deel te nemen aan het referendum. Duizenden Catalanen meldden op sociale media dat zij gewoon een stem konden uitbrengen en rond de kieslokalen geen politie troffen.
Dwarsbomen
De Catalaanse regering had laten weten dat de kiezers zondag overal hun stem mogen uitbrengen waar ze dat maar kunnen. Volgens de regering is, ondanks pogingen vanuit Madrid om de volksraadpleging te dwarsbomen, 73 procent van de aangewezen stemlocaties operationeel. De stembusgang is een initiatief van de separatistische Catalaanse regering. De regering-Puigdemont stoelt op twee separatistische partijen die in de regionale verkiezingen in 2015 bijna 48 procent van de stemmen kregen. Maar ze behaalden daarmee in het regioparlement een meerderheid van 72 van de 135 zetels. Volgens de laatste peilingen is ongeveer veertig procent van de 7,5 miljoen Catalanen voor onafhankelijkheid.
De-escalatie
Europese parlementariërs hebben na de omstreden volksraadpleging over onafhankelijkheid van Catalonië bij de autoriteiten in Madrid en Barcelona aangedrongen op conflictbeheersing. "Ik wil me niet met de binnenlandse politiek van Spanje bemoeien, maar wat er zondag in Catalonië is gebeurd, dat keur ik ten stelligste af", reageerde de Belg Guy Verhofstadt, de voorzitter van de liberale EU-fractie. "Het is de hoogste tijd voor de-escalatie."
Verhofstadt verweet de Catalaanse regering een "zogenaamd referendum" te hebben doorgezet in de wetenschap dat "slechts een minderheid zou meedoen omdat 60 procent van de Catalanen tegen afscheiding is." Aan de andere kant heeft volgens hem de federale overheid "geweld gebruikt dat niet in verhouding staat" terwijl het in de Europese Unie goed gebruik is ''oplossingen te vinden door politieke dialoog en respect voor de constitutionele rechtsorde.''