Gezond of niet: zo kom je zonder dieet wél van je kilo's af

Op dieet, fanatiek sporten of de hele maand geen alcohol. In de rubriek Gezond of niet duikt gezondheidsjournalist Tijn Elferink in een onderwerp waar verwarring over bestaat. Is diëten gezond en effectief?

Of het nou Sonja Bakker is, het ketodieet of intermittent fasting, "alle diëten zijn gebaseerd op een radicale reductie van calorieën", zegt gedragspsycholoog Daan Remarque, die onlangs het boek Het jojo-effect uitbracht. "Ze werken allemaal."

"En uiteindelijk werkt geen enkel dieet", zegt Teun van de Keuken. De programmamaker publiceert deze week zijn boek Dit is geen dieetboek. In anderhalf jaar tijd probeerde hij zeven diëten. "5 kilo kwijtraken is niet zo moeilijk, zorgen dat die 5 kilo's eraf blijven wel. Geen enkel dieet is zo aantrekkelijk dat je het altijd wil doen."

Remarque zag vrienden om zich heen de bietenbrug op gaan. "Normaal gesproken zie jij bij effectonderzoeken twee groepen: de volhouders en de niet-volhouders. Maar een dieet houdt niemand vol." Want de drastische ommezwaai werkt niet: niet bij Dry January, niet met fanatiek gaan sporten en niet bij diëten. "Het beest waarmee je vecht zijn gewoontes."

“Als je wéét dat mensen diëten niet volhouden, dan vind ik dieetboeken schrijven een vrij cynisch verdienmodel.”

Daan Remarque, gedragspsycholoog

Waar andere schrijvers vaak een dieet willen promoten, wilde Van de Keuken diëten onderzoeken. Met een sapkuur viel hij in een week 3 kilo af. "Maar een week later zaten die kilo's er gewoon weer aan."

Al die dieetboeken zijn hartstikke leuk, zegt Remarque. "Maar niemand kookt er vaker dan drie keer uit. Als je een dieetboek schrijft, dan weet je dat toch? Als je wéét dat mensen diëten niet volhouden, dan vind ik dieetboeken schrijven een vrij cynisch verdienmodel. Daarom schrijf ik: het ligt niet aan jou als je niet afvalt."

Waar komen die kilo's toch vandaan?

Het draait allemaal om onbewust gedrag. "We denken dat we weten wat we op een dag allemaal eten", zegt Remarque. "Maar het is een deel van onszelf dat we slecht kennen. Stel je zou een huigcamera hebben: je staat versteld van wat je binnenkrijgt."

Herkenbaar, zegt Van de Keuken. "Als je ergens koffie gaat drinken, krijg je er een koekje bij. Aan het einde van de dag heb ik vier koekjes gegeten. Maar als je me de dag erna vraagt wat ik heb gegeten, ben ik dat al lang vergeten. Dan schrijf ik heel braaf op: pasta met groentesaus. En dan blijf ik me afvragen: waar komen die kilo's toch vandaan?"

“Laatst kookte mijn vrouw en wilde ze een courgette in de pan gooien. 'Nee nee,' riep ik, 'ik moet 'm nog even wegen voor m'n tabelletjes.'”

Teun van de Keuken, auteur van Dit is geen dieetboek

Bijhouden is ook een extra drempel om die gevulde koek te eten, weet Van de Keuken. "Zeker als dan ook nog eens je diëtist meekijkt: 'Oh Teun, heb je nou toch die gevulde koek genomen?'" Maar bijhouden wordt volgens de programmamaker snel "een vrij obsessieve toestand". "Laatst kookte mijn vrouw en wilde ze een courgette in de pan gooien. 'Nee nee,' riep ik, 'ik moet 'm nog even wegen voor m'n tabelletjes.' Mijn vrouw zei geïrriteerd: 'Nou moet je echt ophouden.'"

Stel haalbare doelen voor jezelf

Een andere valkuil is een te grote ambitie: 20 kilo afvallen of een marathon gaan lopen. "Het is alsof je in de sportschool meteen die zwaarste halter pakt", zegt Remarque. "Je kunt beter leerdoelen stellen: ik wil leren minder tussen maaltijden door te eten. Of: ik wil leren met de kleinkinderen te spelen zonder buiten adem te raken. Vervolgens ga je kijken met welke gedragingen je aan die ambitie kunt voldoen."

“Als ik een keer had gesnoept, dacht ik: nu maakt het niets meer uit want ik heb toch al gefaald.”

Teun van de Keuken, auteur van Dit is geen dieetboek

Het boek van Remarque gaat daarom vooral over het veranderen van gewoontes. En zoiets moet je rustig aanpakken, zegt de gedragspsycholoog. "Dus niet drastisch. Als je van alles dat je eet foto's maakt en ziet dat je in de auto Sultana's eet, is stap 1: op maandag geen Sultana's meer eten. Door 's ochtends gezond te ontbijten of met een als-danplan: als ik in de auto honger heb, eet ik een appel. Als het lukt, ga je dat herhalen door ook op dinsdag geen Sultana's meer te eten."

Een terugval hoort erbij, zegt zowel Remarque als Van de Keuken. "Als ik een keer had gesnoept, dacht ik: nu maakt het niets meer uit, want ik heb toch al gefaald", zegt Van de Keuken. "Maar zo snel je je motivatie kwijt kunt raken, zo snel kun je die ook weer oppikken."

Het oordeel

Alle diëten werken en uiteindelijk werkt geen enkel dieet. Want zodra je stopt, komen de kilo's gewoon weer terug. Als je blijvend van je kilo's af wil, moet je je gewoontes veranderen. Formuleer een leerdoel en verwezenlijk je ambitie stapje voor stapje.