Terwijl de wereldeconomie afgelopen jaar flink groeide, bleef de uitstoot van het broeikasgas CO2 ongeveer gelijk, zo meldde het Internationaal Energie Agentschap vorige week. Is dit het grote keerpunt, waarna de mondiale uitstoot zal beginnen af te nemen?
Detlef van Vuuren geeft antwoord. Hij is klimaatexpert van het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit Utrecht, en hoofdauteur bij het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), een organisatie van de Verenigde Naties.
Van Vuuren legt uit dat het niet voor het eerst is dat de CO2-uitstoot een jaar niet groeit. Ook tussen 2013 en 2016 bleef de wereldwijde uitstoot nagenoeg gelijk, om daarna weer omhoog te schieten. Van Vuuren denkt dan ook dat de wereld nog niet de definitieve piek in de uitstoot heeft bereikt - maar wel dat dat omslagpunt niet lang meer hoeft uit te blijven, áls de wereld dat wil.
Dit komt door factoren die op de achtergrond de groei van de CO2-uitstoot structureel hebben afgeremd, zoals de dalende kosten van duurzame energie. "De prijs van wind en zon is wereldwijd spectaculair gedaald. En in Noord-Amerika ook de kosten van gas. Als gevolg hiervan is het gebruik van steenkool op veel plekken afgenomen."
"Bovendien wordt sinds het Parijsakkoord in verschillende landen ook gericht klimaatbeleid gevoerd. Als gevolg van beide factoren hebben veel rijke landen al enige tijd een dalende CO2-uitstoot - terwijl de economie gewoon groeit."
In ontwikkelingslanden wordt ook in toenemende mate duurzame energie geproduceerd, maar de vraag naar energie stijgt in die landen nog sneller. Het gebruik van olie en steenkool gaat er dus ook omhoog, met extra uitstoot tot gevolg.
"Het positieve nieuws is dat de CO2-uitstoot wereldwijd veel minder snel groeit dan de economische activiteit", zegt Van Vuuren. "Maar om het doel van Parijs te halen, zullen de mondiale emissies juist sterk moeten dalen. En daar zijn we zeker nog niet."
Als de CO2-uitstoot eenmaal daalt, gaat dan ook de wereldwijde temperatuur weer omlaag? Helaas, nee. De temperatuur wordt niet direct beïnvloed door de uitstoot, maar door de concentratie van CO2, in de atmosfeer. En die is grotendeels cumulatief: zolang de uitstoot hoog blijft, loopt dit niveau steeds verder op.
Van Vuuren denkt dan ook dat we onder de huidige emissietrend nog steeds uitkomen op een opwarming boven de 3 graden - veel meer dan in Parijs is afgesproken. "De wereld krijgt dan te maken met forse gevolgen van klimaatverandering."
Om de temperatuurstijging onder de 1,5 graad te houden, moet de mondiale uitstoot in de komende tien jaar sterk afnemen, en voor 2050 (netto) 0 bereiken.
Die daling zal niet vanzelf komen, zegt Van Vuuren. "Ik denk niet dat er nu sprake is van een knik - en dat emissies zomaar gaan dalen. Als het huidige beleid in de wereld onveranderd blijft, verwachten wij dat de CO2-emissies wereldwijd zullen blijven stijgen."
Dat zal volgens Van Vuuren wel een schommelende lijn kunnen zijn. "Mocht bijvoorbeeld de uitbraak van het coronavirus 2019-nCoV een negatief effect hebben op de economie in China, dan zou het mij niet verbazen als de mondiale emissies dit jaar opnieuw niet stijgen. Maar om ze structureel omlaag te krijgen is echt wereldwijd ambitieuzer beleid nodig."
Voor die beleidsomslag zijn de ingrediënten inmiddels wel aanwezig, denkt Van Vuuren: de daling van de kosten van hernieuwbare energie, energieopslag en bijvoorbeeld elektrisch vervoer heeft het mogelijk gemaakt om naar de toekomst de uitstoot te verlagen. "Maar dan moeten we die kans dus wel benutten."
