Een uitzonderlijk sterke onderwaterhittegolf die drie jaar lang heeft aangehouden tussen Alaska en Californië, heeft geleid tot de dood van ruim een miljoen zeevogels en daarnaast massale sterfte van vissen en zeezoogdieren, zeggen 23 Amerikaanse onderzoekers. Sommige trekvogels zijn vrijwel volledig van de radar verdwenen.
De warmwaterbel vormde zich in 2014 en hield drie jaar stand, met zeewatertemperaturen die tot 6 graden hoger lagen dan normaal. Voor de oceaantemperatuur - die stabieler is dan die van de atmosfeer - is dat een zeer groot temperatuurverschil, dat statistisch gezien slechts een of twee keer per duizend jaar voorkomt.
Het ging ook om een groot gebied: het uitzonderlijk warme water was over een lengte van meer dan 3.000 kilometer verspreid langs de westkust van Noord-Amerika, en bereikte een diepte van 200 meter. Ook afgelopen september was de 'warm blob' nog zichtbaar (zie afbeelding), zegt het Amerikaanse KNMI.
Het eerste teken dat er iets mis was met de lokale vogelstand, kwam in het najaar van 2015 en de lente van 2016, toen in totaal 62.000 dode en stervende zeekoeten aanspoelden op de stranden van Californië tot Alaska, zo schrijft het onderzoeksteam in wetenschapsblad PLOS ONE. De vogels waren uitgemergeld, een teken dat ze stierven door voedseltekort.
De meeste vogels moesten volgens de onderzoekers ver op zee zijn gestorven. Omdat slechts een klein percentage aanspoelt op kusten, zou het totale aantal dode zeekoeten rond een miljoen moeten liggen. De omvang van de zeekoetensterfte wordt bevestigd uit onderzoek naar broedsucces. In 2015, 2016 en 2017 hadden 22 broedkolonies volledig gefaalde voortplantingspogingen, waarbij geen enkel volwassen jong werd geproduceerd.
De oorzaak van de sterfte ligt in de basis van de voedselketen. De sterk verhoogde watertemperaturen hebben geleid tot het afsterven van een aantal belangrijke planktonsoorten. Als gevolg waren er minder kleine vissen, en hadden op hun beurt visetende soorten niets te eten - waaronder de zeekoeten.
Hoofdauteur John Piatt van de Amerikaanse Geologische Dienst zegt dat er tijdens de hitte nog een tweede factor opspeelt: vissen krijgen in warm water een snellere stofwisseling. Daarom verbranden ze meer energie, terwijl er juist minder plankton te vinden is - de belangrijkste bron van calorieën.
"Als je de temperatuur een paar graden opschroeft, moeten deze koudbloedige vissen meer eten. En dat geldt niet alleen voor kleine planktoneters, maar ook voor grotere vissen die daar weer van afhankelijk zijn." Ook de zeevogels hebben een zeer grote energiebehoefte, legt Piatt uit: "Als ze drie tot vier dagen niks te eten vinden, zijn ze dood."
Een aangespoelde zeekoet (Beeld: Getty Images).
Ook onder kleine vogelsoorten, zoals papegaaiduikers en de Cassins alk, vond massale sterfte plaats. Deze alksoort, een klein vogeltje dat ver de zee op gaat, komt alleen voor langs de westkust van de VS en Canada en is door de snelle achteruitgang in 2015 op de Rode Lijst gezet. Bij elkaar opgeteld is het de grootste hittegerelateerde sterftegolf onder zeevogels die ooit is waargenomen.
Naast vogels en vissen werden ook zeezoogdieren getroffen. In Californië stierven grote aantallen zeeleeuwen, en in 2015 en 2016 ook veel baleinwalvissen in Alaska.
Ook duizenden kilometers verder werden de ecologische gevolgen van de warmwaterbel gesignaleerd. Australische onderzoekers raakten het grootste deel van hun populatie dunbekpijlstormvogels kwijt.
Deze vogels trekken jaarlijks heen en weer tussen Alaska en het zuiden van Australië, waar ze broeden. In plaats van de gebruikelijke 40.000 keerde er afgelopen jaar slechts een handvol vogels terug uit Alaska. Het kan zijn dat we getuige zijn van hun uitsterven, zeggen Australische vogelaars bezorgd.
Piatt zegt dat er twee sterftegolven bekend zijn die qua omvang in de buurt kwamen: een ten westen van Frankrijk en een voor de kust van Nieuw-Zeeland. "Grote overeenkomst: allemaal in de afgelopen tien jaar. En dat was voor de oceanen het warmste decennium ooit gemeten."
2019 bracht voor de oceanen een nieuw hitterecord. De gemiddelde temperatuur van de atmosfeer kwam op plek 2, net onder 2016.