Meer dan de helft van de wereldbevolking eet dagelijks rijst en daarmee is het 's werelds belangrijkste voedingsgewas. Uit nieuw onderzoek van de Amerikaanse Stanford-universiteit blijkt dat de rijstopbrengst deze eeuw door gecombineerde effecten van klimaatverandering ruim 40 procent kan afnemen. Dit brengt de dagelijkse voeding voor twee miljard mensen in gevaar.
Daarnaast dreigt door klimaatverandering het gehalte van het giftige zware metaal arsenicum in rijst toe te nemen. Arsenicum of arseen komt van nature in wisselende, maar lage concentraties voor in bodems, en wordt doorgaans slecht opgenomen door planten.
Rijst is hierop een uitzondering, en dan met name de natte rijstbouw in sawa's, zoals gebruikelijk is in Azië. Deze rijstvelden staan een groot deel van het jaar onder water, waardoor het bodemarsenicum beter opneembaar wordt - en uiteindelijk ook in rijstkorrels terechtkomt.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) noemt arsenicum een van de tien stoffen die mondiaal de grootste zorg vormen voor de volksgezondheid. Langdurige blootstelling kan leiden tot diverse aandoeningen. Hoewel het om zeer lage concentraties gaat, adviseert het Voedingscentrum vanwege het arsenicumgehalte in de huidige situatie al om kinderen niet elke dag rijst of rijstproducten voor te schotelen.
Vele miljoenen mensen hebben niet de luxe om te variëren met voeding en zijn voor hun dagelijkse caloriebehoefte afhankelijk van het gewas. Uitgaande van een wereldbevolking van tien miljard mensen in het jaar 2100, denken de onderzoekers dat aan het einde van deze eeuw ten minste vijf miljard mensen dagelijks rijst nodig hebben. Als de verwachte productieafname realiteit wordt, komt de voedselvoorziening voor twee miljard mensen in gevaar, zo schrijven de wetenschappers in Nature.
Rijsttelers aan het werk in de Thaise provincie Chiang Mai. (Foto: Wikimedia Commons/Takeaway)
De onderzoekers hanteerden een relatief pessimistisch klimaatscenario waarin de uitstoot van broeikasgassen deze eeuw niet wordt teruggedrongen en er nog bijna 4 graden boven op de nu waargenomen temperatuurstijging komt.
Die opwarming en ook de stijging van de CO2-concentratie hebben verschillende effecten op de rijstopbrengst, maar met een netto negatief effect: de productiviteit gaat omlaag. Uit diverse andere onderzoeken was al gebleken dat de gemiddelde rijstopbrengst in dit hoge emissiescenario 16 procent lager zal uitvallen.
Maar door stijging van de bodemtemperatuur verdubbelde ook de hoeveelheid arsenicum in de rijst. Extra arsenicum verslechtert de voedingswaarde voor de mensen die wél toegang houden tot rijst, maar is ook giftig voor de rijstplanten, die door arsenicum minder hard groeien en kleinere aren (bovenste deel van de halm van graangewassen) maken. Als ook deze factor wordt meegewogen, toont de Amerikaanse modelstudie uiteindelijk een 41 procent lagere rijstopbrengst in een wereld met een aanzienlijk warmer klimaat.