Afgelopen zomer haalden Zwitserse onderzoekers het nieuws met een opmerkelijk plan: als we 'een biljoen bomen' planten, zou dat twee derde van door mensen uitgestoten CO2 weer kunnen verwijderen uit de lucht. Ook op ons reactieplatform NUjij keert het plan af en toe terug: is het planten van bomen niet veel effectiever en goedkoper dan de ontwikkeling van duurzame energie?
Tijdens hun groei nemen bomen CO2 op en leggen het vast in hun bladeren, takken en de bodem. Hoe meer bomen, hoe minder CO2 in de lucht. Dat is kort gezegd het belang van bomen voor het koel houden van het aardse klimaat.
Maar bossen gaan hier niet oneindig mee door. In principe is een volledig volwassen bos CO2-neutraal; het stoot door rotting van bladeren en dode takken evenveel CO2 uit als het door groei opneemt. Alleen bossen met heel vochtige of koude bodems kunnen ook op lange termijn wat extra CO2 opnemen, daar stapelt het dan op in de bodem. Maar reken je niet rijk, want een flinke droogte of bosbrand en het zit grotendeels weer als CO2 in de atmosfeer.
Zie ook: Zo beïnvloeden de Amazone-bosbranden het klimaat (en omgekeerd)
Maar omdat juist jong bos veel CO2 kan opnemen, is het interessant om te kijken hoe groot het potentieel van bossenplant is in de strijd tegen klimaatverandering. Dat was ook de onderzoeksvraag van de Zwitsers, die er afgelopen juli over schreven in Science. Dat wetenschapsblad wijdde er zelf ook een nieuwsbericht aan, dat door veel media werd geciteerd. En dan ontstaan al gauw wat verwarringen over de cijfers.
Zo schreven diverse Nederlandse media, waaronder NU.nl, dat het planten van een biljoen (1.000.000.000.000) bomen het beste initiatief tegen klimaatverandering zou zijn. Maar dat getal komt nergens voor in de oorspronkelijke publicatie. Wel bijna 1 miljard hectare extra bos: 0,9 miljard om precies te zijn.
De onderzoekers onder leiding van de gerenommeerde technische universiteit ETH Zürich denken op basis van de analyse van 80.000 satellietfoto's dat dat de maximale ruimte is die op aarde nog beschikbaar is om bos bij te planten. Landbouwgebieden, steden, bestaand bos en klimatologisch ongeschikte gebieden zijn daarbij niet meegerekend. In totaal gaat het om 7 procent van het aardse landoppervlak - als maximale potentieel.
Daarop zouden in totaal een half biljoen bomen passen, dus 500 miljard. Ter vergelijking: in Nederland staan er - tuinen, parken en bermen meegerekend - zo'n 300 miljoen en wereldwijd 3 biljoen, berekenden onderzoekers in 2015 in Nature. Met andere woorden: op elke zes bomen op aarde, zou er een zevende bij passen.
Ontbossing verhoogt de huidige menselijke uitstoot. (Foto: Reuters)
Met dat maximale bebossingsplan zou volgens het onderzoeksteam in totaal 200 miljard ton koolstof uit de atmosfeer worden weggehaald, omgerekend zo'n 700 miljard ton CO2.
In het begeleidende nieuwsbericht staat dat we daarmee "grofweg twee derde van de CO2 die mensen sinds 1800 hebben uitgestoten weer uit de atmosfeer kunnen halen". Dat leidt tot flinke verwarring, waar klimaatwetenschappers op hebben gereageerd: ongeveer de helft van onze uitstoot wordt namelijk opgenomen door de oceanen, die een evenwicht nastreven met de atmosfeer. Onze totale historische uitstoot is daarmee een optelsom van de extra CO2 in de atmosfeer én de extra CO2 in de oceanen.
En dat heeft een onpraktische uitwerking: voor elke kilo CO2 die we uit de atmosfeer halen, geven de oceanen weer 0,5 kilo terug. Om de atmosferische CO2-concentratie te herstellen, moeten we dus een dubbele hoeveelheid CO2 uit de atmosfeer opzuigen. Met de maximale bossenplant die op aarde mogelijk is, kunnen we dus niet twee derde, maar 'slechts' een derde van onze historische uitstoot compenseren.
Als ondertussen de bron niet wordt aangepakt, kunnen we de opwarming daar alleen mee vertragen: zelfs als we morgen 1 miljard hectare bos bijplanten, duurt het vele tientallen jaren voor de bomen volwassen zijn en ze hun koolstof hebben opgeslagen.
Door grootschalige verbranding van fossiele brandstoffen komt er ondertussen jaarlijks 37 miljard ton CO2 bij - en dat cijfer groeit nog steeds. Als gevolg is de toename in de CO2-concentratie zelfs aan het versnellen, waarschuwde de Wereld Meteorologische Organisatie.
Het is als met de spreekwoordelijke dweil en de kraan: om het klimaatprobleem op te lossen, is het dichtdraaien van de bron verreweg het belangrijkst. Als dat niet gebeurt, wordt het aan het einde van deze eeuw 3 tot 5 graden warmer. Herbebossing kan daar maximaal ongeveer een derde graad vanaf halen.
Zie ook: Dit zijn de belangrijkste punten uit het Klimaatakkoord
En toch blijven bossen heel belangrijk voor het klimaat. Juist omdat het momenteel nog in de omgekeerde richting werkt: ontbossing verhoogt de huidige menselijke uitstoot door fossiele brandstoffen nog met 10 tot 15 procent.
En als de wereld het klimaatakkoord van Parijs daadwerkelijk uitvoert - de uitstoot door fossiele brandstoffen moet dan rond 2050 volledig naar nul - kan herbebossing nog een bijdrage leveren om de wereldwijde temperatuurstijging daadwerkelijk onder de 1,5 graden te houden, de officiële ambitie van alle landen die het klimaatakkoord hebben ondertekend.
Kortom: pas als de kraan dichtgaat, wordt dweilen ook effectief.
