KLM bestaat maandag honderd jaar. Op 7 oktober 1919 werd de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën opgericht door acht zakenmannen. Hoewel het bedrijf moeilijke tijden heeft doorgemaakt, is het inmiddels een van de oudste luchtvaartmaatschappijen ter wereld.
NU.nl sprak met Vivianne Smit, oud-stewardess bij KLM, en Ruud Holswilder, oud-piloot bij KLM, over wat er in de afgelopen jaren is veranderd.
Smit kwam in 1975 als stewardess bij KLM en verliet het bedrijf iets meer dan tien jaar geleden als senior purser. Holswilder begon in 1974 als piloot bij Martinair en kwam in 1978 bij KLM terecht. Hij werkte daar 31 jaar, waarvan 19 jaar als captain. Holswilder vloog op onder meer de Douglas DC-9 en de Boeing B747-400.
Hoe was het vliegen in de jaren zeventig en jaren tachtig anders dan nu? Het beeld van de luchtvaart in de jaren zeventig is toch dat het heel luxe was?
Smit: "Dat is wel een iets geïdealiseerd beeld. Vliegen was toen niet voor iedereen weggelegd. De samenstelling aan boord was totaal anders. Er was veel meer respect. Vliegtuigen hadden een aanzienlijk groter aantal lege stoelen waardoor je veel meer ruimte had om dingen op te lossen."
“Wij konden als piloten af en toe ook wel een gebakken eitje krijgen.”
Ruud Holswilder, oud-captain KLM
Holswilder: "Dat was ook zo. Vliegen was ook behoorlijk duur. Lang niet iedereen kon in een vliegtuig stappen. Tot 1995 hadden we ook een eerste klas. Dat was natuurlijk ook heel luxe. Het is daarna allemaal ietsje minder geworden. Maar als je nu naar businessclass bij KLM kijkt, waar je helemaal vlak kan liggen, is dat eigenlijk beter dan de eerste klas van vroeger."
Is dat zo?
Holswilder: "Ja, daar durf ik echt twee handen voor in het vuur te steken. De eerste klas die wij op de 747 hadden - dat was voor in de neus, onder de cockpit - had achttien stoelen. Daar konden de mensen de stoelen wel achterover zetten, maar niet helemaal vlak. Dus echt lekker slapen was er niet bij. Als je nu de businessclass van KLM ziet, dan denk ik dat de stoelen en de service beter zijn dan die we bij de eerste klas hadden."
Ook de service is beter geworden?
Holswilder: "Vroeger was de service in de eerste klas natuurlijk ook goed. Dan had je bijvoorbeeld de pantrystewardess, en die stond eieren en steaks te bakken in de keuken. Dat was ook wel luxe, maar wel een andere service."
Die maaltijden kwamen niet in zo'n pakketje?
Holswilder: "We hadden van die skillets, van die braadpannen, en dan kon je gewoon eieren bakken. Die werden vers aangeleverd. Wij konden als piloten af en toe ook wel een gebakken eitje krijgen."
Smit: "Maar dat gold wel alleen voor de eersteklaspassagiers. Dat was een functie waarbij je alleen maar in de keuken van de eerste klas stond. En daar werden inderdaad voor het ontbijt omeletten gebakken en werden biefstukken gebakken voor de diners. Als je een beetje een goede sfeer had aan boord en iemand wilde een wentelteefje, dan konden we dat ook wel regelen."
Dat klinkt wel een stuk luxer.
Holswilder: "Dat was toen natuurlijk wel luxe. Wij hebben ook wel eens kreeft gegeten, en toastjes met kaviaar. En dan vloog je daar over Afrika heen en dacht ik ook wel eens: wauw, het is toch heel apart dat je hier op 10 kilometer hoogte aan de kreeft en de kaviaar zit terwijl beneden het volk niks te eten heeft."
“Kan dat wel aan boord en kan ik dat wel veilig kwijt?”
Vivianne Smit, oud-stewardess
Smit was een van de eerste generaties stewardessen die fulltime in dienst kwam bij KLM. Voor 1977 mochten stewardessen niet langer dan vijf jaar vliegen bij KLM en mochten ze niet getrouwd zijn.
Smit: "We zijn allemaal tijdelijk begonnen. In de jaren zeventig had je een zomercontract en in sommige gevallen werd je dan een vijfjaarscontract aangeboden. Je moest stoppen als je trouwde, een kind kreeg of als je vijf jaar voorbij waren. Je had toen nog wel een beetje het gevoel dat je eruit gezet werd.
Ik heb in die tijd mijn studie afgemaakt en had heel andere plannen. Ik ben zelf organisatiewetenschapper, maar ik vond het vliegen een fantastisch vak. Je hebt al die culturen en verschillende karakters, en daardoor al die functies die je bekleedt. Dat vind ik een van de grootste verschillen tussen toen en nu."
Wat is er sindsdien veranderd in hoe het aan boord gaat?
Smit: "Ik weet niet eens waar ik moet beginnen. Het aantal procedures vind ik kenmerkend. Er zijn veel meer procedures bij gekomen. Dat begon natuurlijk al toen kapingen 'in de mode' raakten. Op het gebied van veiligheid zijn er meer procedures gekomen, maar eigenlijk zijn er op allerlei gebieden meer procedures gekomen.
Een grappig voorbeeld: vroeger hadden we open bagagevakken. Daar legden mensen dan hun jassen en tassen in. Daar konden eigenlijk geen grote dingen in, maar mensen kwamen aan boord met televisietoestellen en grote dozen, en wij zochten daar dan plek voor. Toen werden die bagagevakken veel groter in de nieuwe kisten, de Boeings. Toen ontdekten mensen dat daar meer in kon en werd er nog meer meegenomen aan boord.
Nu moet je betalen voor een koffer dus nemen mensen nog meer handbagage mee. En dus zijn er nieuwe procedures gekomen. Handbagage mag slechts een bepaalde omvang en gewicht hebben. Dus op een gegeven moment sta je als purser bij de ingang van een vliegtuig niet alleen mensen te begroeten, maar scan je meteen de hoeveelheid bagage. Kan dat wel aan boord en kan ik dat wel veilig kwijt? Vroeger hadden we lege stoelen erbij en hadden we gewoon meer ruimte en extra kasten aan boord."
Holswilder: "De vliegtuigen zijn behoorlijk veranderd. De Douglas DC-9 was een behoorlijk basic vliegtuig waar je een heel simpele autopilot in had zitten. Dus dan kwam er een hele hoop neer op met de hand vliegen. Tegenwoordig zie je dat nergens meer. Ik denk dat een hoop mensen dat wel jammer vinden, maar het kan niet anders. Het wordt natuurlijk steeds drukker in de lucht. Dan kun je haast niet anders dan dit automatiseren."
Wat is jouw memorabelste vlucht?
Holswilder: "Dat zijn toch altijd de vluchten waar dingen verkeerd gaan. Ik heb bijvoorbeeld meegemaakt dat we in Hongkong een start moesten stoppen. Die braken we af omdat de motor niet helemaal aan het juiste toerental kwam. Toen hebben we 24 uur aan de grond gestaan en de passagiers vonden het allemaal prima. Een dag later startten we alsnog en toen bleek de vleugelklep in een verkeerde stand te hangen. Moesten we weer terug. Maar we konden niet meer landen op Hongkong omdat er een enorme storm was, dus moest ik uitwijken naar Bangkok. Toen stonden we daar weer 24 uur. Dan worden de passagiers natuurlijk een beetje boos."
Smit: "Mijn memorabelste vlucht was tevens ook mijn minst leuke vlucht. Dat was na 11 september. Zo gauw als er gevlogen mocht worden, heb ik een repatriëringsvlucht gemaakt van Amsterdam naar Chicago. Dat vliegtuig zat vol met Amerikanen die her en der in Europa waren gestrand. Dat was werkelijk een ongelofelijke vlucht met zoveel emoties, variërend van dolblij dat ze eindelijk naar hun geliefden in Amerika konden tot wetende dat er mensen omgekomen waren."
Wat maakt KLM anders dan de rest?
Smit: "Het is altijd eens soort blauwe familie geweest. Je was trots als je daar werkte. Dat is ook het knappe van de maatschappij. Het oudste lid van de Vereniging Oud Cabinepersoneel KLM (VOC-KLM) is 104 jaar die is begin 1946 begonnen en die mensen voelen nog binding met KLM. Dat is ook het knappe van de maatschappij. Die praten nog steeds over 'wij', net zo goed als ik tien jaar na mijn uittreding nog spreek over 'wij van de KLM'."