In het Amazoneregenwoud woedt een recordaantal bosbranden. Honderdduizenden twitteraars uitten deze week hun zorgen over de vuurhaarden onder de hashtag #PrayforAmazonas. Ook NU.nl ontving tientallen e-mails van ongeruste lezers. Wat veroorzaakt de branden in het grootste regenwoud op aarde?
Het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek INPE detecteerde dankzij satellietbeelden alleen dit jaar al bijna 73.000 vuurhaarden in heel Brazilië. Ter vergelijking: in dezelfde periode van vorig jaar - van 1 januari tot 20 augustus - registreerde INPE 'slechts' 40.000 branden in het land.
Alleen al sinds afgelopen woensdag zijn er volgens INPE 9.507 nieuwe bosbranden in het Amazoneregenwoud waargenomen. Begin deze week trok een dikke laag van zwarte rook over verschillende Braziliaanse steden. In São Paulo blokkeerde de rook ongeveer een uur lang het zonlicht, waardoor de miljoenenstad compleet verduisterde.
Bosbranden in het Amazoneregenwoud komen elk jaar voor in deze periode van het jaar. De vuren zijn meestal aangestoken door boeren, die zo ruimte vrijmaken voor akkerbouw en veeteelt. De Brazilianen noemen deze periode de queimada (het branden).
"Vanwege het droge seizoen zijn de condities ideaal om het vuur snel te doen verspreiden", zegt INPE-onderzoeker Alberto Setzer tegen persbureau Reuters. Maar hoewel de droogte dus een rol speelt, is er volgens hem dit jaar niets abnormaals te zien aan de hoeveelheid neerslag in de Amazone. "De branden zijn - expres of per ongeluk - aangestoken door mensen", stelt hij.
Ook natuurorganisaties zoals het Wereld Natuur Fonds (WWF) wijten de forse toename aan branden aan de versnelde ontbossing in de Amazone. "Het verleden laat zien dat bosbranden in deze regio altijd direct gekoppeld zijn aan het gebruik van vuur om gebieden te ontbossen", laat het WWF in een verklaring weten.
Daarnaast zijn de meeste wetenschappers van mening dat een toename van menselijke activiteiten, zoals mijn- en akkerbouw, de situatie verergert. Dat is ernstig, want het woud is cruciaal in de strijd tegen klimaatverandering, omdat bomen veel CO2 opnemen.
De forse toename van branden is volgens niet-gouvernementele organisaties (ngo's) de schuld van de Braziliaanse president Jair Bolsonaro. "De branden zijn het gevolg van een verwoestend milieubeleid ten faveure van de agrarische sector", liet Camila Veiga van de Braziliaanse vereniging van ngo's aan AFP weten. Ook Greenpeace wijt de toename aan het antimilieubeleid van de president.
Door het beleid van Bolsonaro hebben boeren en bedrijven een soort vrijbrief om grote stukken bos te kappen of verbranden voor land- en mijnbouw. "De overheid handhaaft niet meer actief en daardoor voelen bepaalde mensen, bijvoorbeeld houthakkers, zich vrij om te doen wat ze willen", zei Suzanne Valkman, hoofd bossen van het WNF, de Nederlandse tak van het WWF, onlangs tegen NU.nl.
De vrees dat het Amazoneregenwoud ten prooi valt aan de economische plannen van Bolsonaro bestaat al langer. De exploitatie van het regenwoud was vorig jaar een van zijn verkiezingsbeloften tijdens zijn campagne. De president gelooft dat mijnbouw, maar ook akkerbouw en veeteelt, in de Amazone de Braziliaanse economie een enorme impuls kan geven.
De NASA publiceerde woensdag satellietfoto's van bosbranden in verschillende deelstaten in Brazilië. Op de foto's is de rookontwikkeling die grote delen van het Amazoneregenwoud en Brazilië teistert te zien. (Foto: NASA)
Bolsonaro zelf beschuldigde woensdag nota bene de ngo's ervan het Amazoneregenwoud af te branden met als doel om zijn regering schade toe te brengen. De president voerde geen bewijs voor deze stelling aan, maar volgens hem zou het motief van de ngo's kunnen zijn dat de regering gestopt is met de financiering van deze organisaties.
"Deze mensen missen het geld", zei hij. "Eerst was ik kapitein kettingzaag, nu ben ik keizer Nero, omdat ik de Amazone in brand zou zetten", aldus Bolsonaro. Donderdag voegde hij daaraan toe dat de overheid onvoldoende middelen heeft om het vuur te bestrijden, maar dat hij de oorzaak van de branden laat onderzoeken.
Ook buitenlandse kritiek op zijn Amazonebeleid wijst de president steevast van de hand. "De Amazone is van Brazilië, niet van jullie. Europese landen moeten zich met hun eigen zaken bemoeien, want ze hebben hun eigen ecosystemen al vernietigd", luidde zijn eerdere kritiek.
Daarnaast uitte Bolsonaro al enkele keren scherpe kritiek op INPE. Eerder deze maand ontsloeg hij zelfs de directeur, nadat het agentschap een kritische analyse had gepubliceerd van de ontbossing van het Amazonewoud in juni. Volgens de president had INPE de cijfers gemanipuleerd.
“Eerst was ik kapitein kettingzaag, nu ben ik keizer Nero.”Jair Bolsonaro, president van Brazilië
Inmiddels neemt de internationale kritiek op Bolsonaro toe. Eerder deze maand stopten Duitsland en Noorwegen hun financiering van projecten die ontbossing in Brazilië moeten beteugelen. De landen ontdekten dat Bolsonaro bepaalde welke projecten in aanmerking kwamen voor dit geld. Daarmee verloor Brazilië met Noorwegen zijn grootste geldschieter.
De Franse president Emmanuel Macron waarschuwde zijn Braziliaanse ambtsgenoot in juni dat hij het nieuwe handelsverdrag EU-Mercosur tussen de Europese Unie en Zuid-Amerika niet zou ondertekenen als Brazilië zich terug zou trekken uit het Klimaatakkoord van Parijs.
Onlangs zei Bolsonaro echter dat Brazilië, ondanks zijn kritiek op de klimaatdeal, voorlopig in het pact zal blijven.
