Meer vrouwen dan mannen sterven aan hartklachten, hartkwalen zijn wereldwijd zelfs doodsoorzaak nummer één bij vrouwen. Negen vragen aan vrouwenhartcardiologe Angela Maas. Dr. Angela Maas is hoogleraar cardiologie voor vrouwen aan Radboudumc Nijmegen en oprichter van de stichting Hart voor Vrouwen, die zich inzet voor multidisciplinair onderzoek gericht op hart- en vaatziekten bij vrouwen.
Hoe kan het dat er meer vrouwen dan mannen sterven aan hartklachten?
"Klachten worden bij vrouwen vaak niet op tijd herkend. Hartklachten uiten zich namelijk anders dan bij mannen. Het hart werkt hetzelfde, maar de manier waarop de aderen verkalken verschilt. Bij mannen slibben de grote kransslagaders dicht. Bij vrouwen zijn het vaak de kleine vaatjes die verouderen. Dat geeft andere klachten."
Wat voor klachten krijgen vrouwen?
"Waar mannen pijn op de borst krijgen bij inspanning, krijgen vrouwen vaak pijn in de kaken, de rug of tussen de schouderbladen. Die pijn treedt juist op in rust: als ze 's avonds op de bank zitten of in bed liggen."
"De kleine bloedvaatjes worden stijver en er kunnen vaatspasmen ontstaan. Dat zorgt behalve voor pijn soms ook voor duizeligheid, misselijkheid, kortademigheid, een opgejaagd gevoel en zweetaanvallen. Veel vrouwen weten niet dat het aan hun hart ligt."
Weten huisartsen dan ook niet dat die klachten met het hart te maken hebben?
"Steeds meer huisartsen zijn op de hoogte, maar helaas niet allemaal. Zij wijten de 'vage' klachten aan stress of de overgang. Onder andere daardoor duurt het twee keer zo lang voordat een vrouw met hartklachten bij de cardioloog belandt."
"Hoe langer het duurt voor je iets aan de klachten doet, hoe groter de kans om uiteindelijk aan een hartinfarct of beroerte te overlijden." - Angela Maas, vrouwenhartcardioloog
Weten ze in het ziekenhuis wél iets over het vrouwenhart?
"Ook onder cardiologen bestaat nog onwetendheid. Tijdens de hartkatheterisatie zie je bij een man heel duidelijk een vernauwing van het bloedvat. Bij vrouwen bevinden vernauwingen zich diffuus in de grote vaten en in de kleinere bloedvaatjes. Dat is met katheterisatie niet te zien. Soms worden vrouwen dan naar huis gestuurd met de boodschap dat het niet aan hun hart ligt. Daardoor lopen ze vaak jaren met klachten rond zonder dat er iets aan wordt gedaan."
Hoe kan het dat er zo weinig bekend is over het vrouwenhart?
"Er is juist veel bekend. Artsen moeten die nieuwe informatie alleen wel tot zich nemen en ernaar handelen."
"De vrouwelijke gezondheidszorg loopt enorm achter. Wetenschappelijk onderzoek wordt van oudsher op mannen gedaan. Vrouwen geven met hun schommelende hormoonspiegels een te instabiel beeld. Zelfs proefdieren zijn daarom vaak van het mannelijk geslacht. Door dat 'mannelijke' onderzoek zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen lang over het hoofd gezien."
"Een kwalijke zaak die gelukkig op zijn retour is. De laatste jaren richt onderzoek zich steeds vaker ook op de werking van het vrouwenhart en de verschillen tussen mannen en vrouwen."
Hoe kan het eigenlijk dat vrouwen veel meer aan hartklachten lijden dan vroeger?
"Vrouwen zijn zich de laatste veertig jaar meer gaan gedragen zoals mannen dat al langer doen: ook zij zijn gaan roken, werken (met meer stress als gevolg) en minder gaan bewegen."
"Bovendien is de impact van sommige risicofactoren groter voor vrouwen. Roken is twee keer zo schadelijk voor vrouwen." - Angela Maas, vrouwenhartcardioloog
"Andere risicofactoren zijn hartkwalen in de familie, diabetes of zwangerschapsdiabetes, hoge bloeddruk en hoge bloeddruk tijdens zwangerschap. Ook borstkankerbehandeling verhoogt het risico op hartschade. En de overgang is een risicofactor."
Welke rol speelt de overgang?
"Vrouwelijke hormonen beschermen vrouwen tegen vaatschade aan de kransslagaders. De vaten blijven gezond en soepel. Deze oestrogenen hebben bovendien een gunstig effect op de vetstofwisseling. Daardoor dragen ze bij aan een goede cholesterolverhouding in het bloed. Ze hebben ook een natuurlijk vaatverwijdend effect. Dat heeft weer een positieve invloed op de bloeddruk."
"Wanneer de oestrogeenproductie vanaf het dertigste levensjaar langzaam afneemt, worden de vaten kwetsbaarder. Bovendien ontstaat een verhoogde ontstekingsgevoeligheid en een verstoorde cholesterolverhouding: na de overgang is het 'foute' LDL-cholesterol met 15 procent gestegen. Ook de bloeddruk stijgt. Dat maakt je gevoeliger voor aderverkalking."
Wat kunnen vrouwen zelf doen voor hun hart?
"Luisteren naar hun lichaam. Ga bij pijn in de rug of schouders, een opgejaagd gevoel, kortademigheid of vermoeidheid zonder duidelijke reden, naar de dokter."
"Hoe sneller je erbij bent, hoe groter de kans dat de schade beperkt blijft. 80 Procent van alle hartklachten kan voorkomen worden met behulp van leefstijl. Beweeg voldoende en eet gezond. Eet naarmate je ouder wordt minder. Vanaf je veertigste vertraagt de stofwisseling."
"Verder: wees niet te perfectionistisch en vermijd stress, dat is een van de grootste risicofactoren voor hartkwalen."
Wat nog meer?
"Controleer zowel de bloeddruk als het cholesterol. Thuis of bij de huisarts. Het totale cholesterol mag niet hoger zijn dan 5, het 'slechte' LDL-cholesterol mag niet hoger zijn dan 3 en het 'goede' HDL moet hoger zijn dan 1. De bloeddruk moet onder de 120/80 blijven."