Maandag 4 februari was het Wereldkankerdag, de dag waarop internationaal wordt stilgestaan bij de ziekte en degenen die eraan lijden. Het aantal kankergevallen groeit nog steeds. Hoe kan dat? En is er iets aan te doen? Professor Ellen Kampman: "Na roken is overgewicht risicofactor nummer één bij veel soorten kanker."
In de afgelopen dertig jaar is het aantal kankerdiagnoses verdubbeld, meldden onderzoekers aan de vooravond van Wereldkankerdag. De oorzaken: vergrijzing, bevolkingsgroei en betere screening. Maar er is meer aan de hand, zegt Kampman, hoogleraar Voeding en Ziekte aan Wageningen University, ze onderzoekt het verband tussen leefstijl en kanker. "Het risico op kanker wordt niet alleen beïnvloed door genetische aanleg, maar ook door leefstijl."
De World Health Organization schat dat ongeveer 30 tot 50 procent van de gevallen van kanker voorkomen kan worden door gezondere keuzes te maken in onze leefstijl. Dat wil zeggen: niet roken, geen alcohol drinken, gezond eten, een gezond gewicht, verbranding door de zon voorkomen en veel bewegen.
Als de huidige trends wat betreft stoppen met roken en de toename van overgewicht zich voortzetten, zou overgewicht weleens de plek van roken kunnen gaan overnemen als belangrijkste risicofactor voor kanker in de manier waarop we leven.
Leefstijl heeft niet op alle kankersoorten evenveel invloed, benadrukt Kampman. Hersentumoren en leukemie hebben bijvoorbeeld waarschijnlijk weinig met leefstijl te maken. Dat geldt wél voor onder andere dikkedarmkanker, borstkanker, baarmoederkanker, prostaatkanker, longkanker en alvleesklierkanker.
Afvallen en krachttraining tegen kanker
Op basis van tienduizenden studies en meta-analyses naar het effect van voeding op de ontwikkeling van kanker, stelde een panel van experts in opdracht van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds richtlijnen op voor het voorkomen van kanker. Op de eerste plaats staat 'voorkom overgewicht'.
Overgewicht en obesitas vergroten de kans op kanker op verschillende manieren, zegt Kampman. Ten eerste verhogen vetcellen de hoeveelheid geslachtshormonen, zoals oestrogeen, en die verhogen het risico op bijvoorbeeld borstkanker.
Daarnaast kan vet rond de taille het lichaam aanzetten tot het maken van groeihormonen, wat ook het risico op kanker verhoogt. Ten derde kunnen vetcellen rondom organen ontstekingen en insulineresistentie veroorzaken, wat de kans op kanker ook weer verhoogt.
Het devies: zorg voor een gezond gewicht en een slanke taille. Ook bewegen is erg belangrijk om het kankerrisico te verlagen. Doordat je overgewicht ermee vermindert, maar ook doordat je bijvoorbeeld de stoelgang gunstig beïnvloedt en de spiermassa toeneemt.
Iedereen is volgens Kampman gebaat bij krachttraining. Zeker vanaf je veertigste. Dan beginnen we spiermassa te verliezen. Je hoeft geen gewichten te gaan drukken in de sportschool. Wat simpele grondoefeningen, zoals squats, buikspieroefeningen en push-ups, zorgen voor een betere verhouding tussen spiermassa en vet. Dat verkleint het risico op kanker.
Meer groenten en fruit eten kan risico verkleinen
Ook alcohol is een risicofactor. Zeker bij vrouwen: één glas per dag geeft al een hoger risico op borstkanker. Eet ook voldoende groenten en fruit: 250 gram groente en twee stuks fruit per dag. Groenten en fruit beschermen ons tegen bepaalde vormen van kanker, zoals mond- en keelkanker.
Behalve dat groenten en fruit een belangrijke bron van voedingsvezels, vitaminen en mineralen zijn, bevatten ze ook weinig calorieën. Dat komt ons gewicht ten goede. Voedingsvezels verkleinen bovendien het risico op darmkanker. Je vindt ze ook in onder andere volkoren producten en peulvruchten.
Kip en vis beter dan rood vlees
Rood vlees (vlees van zoogdieren, zoals runderen, varkens en wild) en bewerkt vlees (zoals vleeswaren en worst) verhogen het risico op dikkedarmkanker. De rode kleur dankt rood vlees aan de natuurlijke kleurstof heemijzer. Het lichaam kan die stof afbreken, maar wanneer we er te veel van binnenkrijgen, kan het de dikke darm beschadigen waardoor uiteindelijk kanker kan ontstaan.
Eet wekelijks maximaal 500 gram rood vlees bij de maaltijd. Vervang rood vlees door kip of vis en kies vaker voor vegetarisch. Bewerkt vlees kun je het beste laten liggen, of er heel weinig van eten. Van bewerkt vlees is namelijk geen veilige hoeveelheid bekend.
Het komt eigenlijk hierop neer, volgens Kampman: ons lichaam is een ingenieus systeem waarin talloze mechanismen samenwerken om ons zo gezond mogelijk te houden. Wie veel beweegt en alleen eet wat zijn lichaam echt als voeding nodig heeft, zorgt goed voor zijn/haar lijf.
Een gezonde voeding en leefstijl zijn geen garantie tegen kanker, benadrukt ze. Maar door gezond te leven verklein je de kans op kanker aanzienlijk.