NEDERLAND - De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hebben het kabinet zoals verwacht groen licht gegeven om het raadgevend referendum af te schaffen. Ook zien zij geen bezwaren in het voornemen van het kabinet om het onmogelijk te maken om de intrekkingswet aan een referendum te onderwerpen. De coalitiepartijen vinden geen enkele oppositiepartij aan hun zijde.
Dat is de uitkomst van het debat dinsdagavond over de intrekking van de Wet raadgevend referendum.
De voltallige oppositie is niet te spreken over de afschaffing van de volksraadpleging en de manier waarop het kabinet de wet met stoom en kokend water door de Kamer wil loodsen.
"Een smadelijke, gênante vertoning", aldus PVV’er Martin Bosma. "Een blamage voor onze democratie", vindt Henk Krol (50Plus). "Fundamenteel onrechtstatelijk", zegt Thierry Baudet (FvD). Hij kondigde eerder al aan alsnog handtekeningen op te halen om een referendum bij de Kiesraad af te dwingen.
Baudet diende een motie van wantrouwen in tegen minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) die hij beschuldigde van een "staatsgreep". De motie werd gesteund door de PVV en PvdD.
Zelfs de SGP, die tegen referenda is, is kritisch. "Wij zullen juichen als de dag komt dat referenda worden afgeschaft", zei SGP’er Roelof Bisschop, "Maar het moet wel staatsrechtelijk zuiver gebeuren." Met de gehele oppositie steunt zijn partij het voorstel van GroenLinks om de intrekkingswet alsnog referendabel te maken.
De Tweede Kamer stemt donderdag over de afschaffing van de wet. Omdat de coalitie een minimale meerderheid heeft, is het zaak dat alle 76 Kamerleden aanwezig zijn en iedereen akkoord gaat. De intrekkingswet moet daarna nog door de Eerste Kamer. schrijft de Raad dat het uitsluiten van de rederendabiliteit "juridisch effectief" is, maar of het wenselijk is, is aan de politiek om te bepalen.
Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie besloten in het regeerakkoord afscheid te nemen van het raadgevend referendum. De wet heeft sinds de introductie in 2015 eenmaal geleid tot een referendum: over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne. Een tweede referendum is onderweg; over de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (Wiv) en ook een referendum over de wet Hillen is nog mogelijk.
Desalniettemin concludeert het kabinet dat het referendum "niet heeft gebracht wat ervan verwacht werd". Een referendum over het referendum, vinden de coalitiepartijen en het kabinet "niet logisch". Ook willen zij niet wachten op de uitkomsten van het onderzoek van de staatscommissie die op dit moment het parlementair stelsel tegen het licht houdt.
NRC Handelsblad voor de gevolgen van het afschaffen van de Wet raadgevend referendum. Zij wijzen op onderzoeken waaruit blijkt dat een meerderheid van Nederlanders voorstander is van het referendum.
Voor met name lage- en middelbaar opgeleiden is het een middel om hun stem te laten horen. "Het niet-referendabel verklaren van de intrekkingswet zou getuigen van een dubbele kloof tussen volksvertegenwoordigers en hun achterban. Die uit zich dan niet alleen op inhoudelijke thema's (steun voor het referendum), maar ook op de procedure (steun voor een referendum over het referendum)", schrijven de deskundigen. "Het referendum is voor kiezers bij uitstek de manier om een dergelijke kloof te dichten."
In het verkiezingsprogramma van D66 staat dat het raadgevend referendum moet worden "omarmd" en ervan moet worden geleerd, maar gaat wel akkoord met de afschaffing. De VVD, CDA en ChristenUnie zijn al langer tegen referenda.
Zij zijn voorstander van een representatieve vertegenwoordiging waar parlementariërs namens de bevolking beslissingen nemen en daar om de vier jaar op kunnen worden afgerekend.
Referenda bewijzen volgens deze partijen de democratie geen dienst. De onderwerpen kunnen worden misbruikt of kunnen zich niet lenen voor een simpel "voor" of "tegen".
Zo constateert CDA-Kamerlid Harry van der Molen dat de SP het aanstaande referendum over de Wiv heeft omgedoopt tot een referendum over het raadgevend referendum. “Stem tegen de sleepwet, en daarmee ook vóór het referendum”, zei SP-leider Lilian Marijnissen maandag. Dat is volgens Van der Molen precies waar het fout gaat met referenda.